Jaloezie

Jaloezie is een emotioneel spel die vergaande gevolgen kan hebben binnen een relatie. Met emotioneel spel bedoel ik dat jaloezie niet zozeer een op zichzelf staande emotie is, maar een samenspel van verschillende emoties. Doorgaans speelt angst hierin de boventoon. Jaloezie en afgunst worden vaak met elkaar in verband gebracht. Ze lijken op elkaar, maar er is een belangrijk verschil. De eerste gaat over de angst iets te verliezen wat je ten zeerste bemint, afgunst gaat over het willen bezitten wat een ander reeds heeft.

Hetgeen je bemint en koestert kent een onschatbare waarde. Alles van waarde is weerloos, dichtte de Amsterdamse dichter Lucebert. Zo geldt dat ook voor de jaloers aangelegde mens, wiens beminde object (vaak een persoon) al gauw een obsessie wordt. Kenmerkend aan zowel liefde als aan jaloezie is, naast hun nauwe verbondenheid, dat ze beiden steeds verder uitvloeien. De liefde heb je voor een ander, maar ook voor een stad, een land, een God, enzovoorts. Jaloezie beloopt eenzelfde pad, andermans partner, auto, gesteldheid, etcetera.

De Franse psychoanalyticus Daniel Lagache omschrijft het fenomeen als volgt: “Iemand die jaloers is, is bang dat de partner, die hij wil bezitten, zich aan zijn bezit onttrekt, ofwel uit eigen beweging, ofwel doordat een potentiële indringer zich aandient die hem of haar van hem afneemt”. Het gaat hier dus om een alleenrecht op de partner. Alleenrecht wordt echter nooit bereikt. Er zou dan bijvoorbeeld geen sprake kunnen zijn van een gelijkwaardige relatie, dus op een ander vlak zou zich dan opnieuw een jaloerse houding kunnen voordoen.

Met Freud kunnen we drie soorten van jaloezie onderscheiden, te weten:

1. Wanneer het ego of het ideaalbeeld in gevaar komt en hieromtrent jaloerse gevoelens ontstaan, spreken we van normale of concurrende jaloezie.

2. Wanneer we de eigen wens tot ontrouw addresseren aan onze partner, dan spreken we van geprojecteerde jaloezie.

3. Wanneer er een ernstig verschil tussen de situatie en de reactie erop ontstaat, of wanneer de reactie een waanachtig karakter kent, spreken we van pathologische of waanachtige jaloezie.

Een laatste aspect wat ik wil toevoegen over jaloezie is het gegeven dat er mensen zijn die zich méér voelen, wanneer zij benijd worden om hun partner. Omgekeerd zijn er mensen die zich bedreigd voelen, wanneer zij benijd worden om hun partner. De partner is er voor hen alleen en niemand anders mag hem of haar bewonderen. Wordt er echter minachtend over hun partner gesproken, dan is ook dit een bedreiging. De minachting zaait twijfel en knaagt aan de idee van “de grootse partner”. Jaloezie schippert aldus tussen onverzadigbaarheid (de partner is nooit genoeg, er kan van alles gebeuren waardoor ik hem kwijtraak) en onmogelijkheid (ik heb geen alleenrecht op mijn partner en ten diepste wens ik die ook niet).

Concluderend staat jaloezie werkelijke liefde in de weg. Werkelijke liefde voor de ander is de ander ook als wezenlijke ander liefhebben. In diens vrijheid en eigenheid.